نحوه قالب بندی ستون بتنی چگونه است؟ معرفی انواع آن

سازه‌های بتنی طی یک عملیات مشخص که مشتمل بر قالب بندی است ساخته می‌شوند. در قالب بندی ستون بتنی می‌توان از مصالح مختلفی استفاده کرد. در حال حاضر قالب‌های فلزی و چوبی در ایران بسیار رایج‌تر از سایر انواع قالب‌ها هستند. قالب بندی ستون بتنی بر اساس مجموعه مراحلی صورت می‌گیرد. در این مقاله از ویکی ساختمون به شرح کامل مرحله به مرحله نحوه قالب بندی ستون بتنی می‌پردازیم.

قالب بندی در ساختمان بتنی

قالب بندی در بخش‌های مختلفی از ساختمان‌های بتنی اجرا می‌شود. فونداسیون، تیرها، دیوارها، راه‌پله و البته ستون‌ها از جمله قسمت‌های ساختمان هستند که به واسطه به کار گرفتن انواع مختلف قالب ساخته می‌شوند. برای اطلاع در خصوص قالب بندی فونداسیون به مقاله «قالب بندی فونداسیون چیست؟ مزایا و معایب هر یک از انواع آن» مراجعه کنید. در ادامه در مورد نحوه قالب بندی ستون بتنی بحث خواهد شد.

نکات مهم در قالب بندی ستون بتنی

• هزینه صرف شده به منظور تهیه مصالح و ساخت قالب متناسب با نیازهای مورد مصرف آن باشد.
• مصالح استفاده شده برای ساخت قالب با دقت انتخاب شوند. به گونه‌ای که بین دفعات استفاده از قالب و تداوم فعالیت‌های کارگاه از نظر اقتصادی تعادل برقرار باشد؛ به عبارت دیگر هر چقدر امکان تعداد دفعات بیشتر استفاده از قالب وجود داشته باشد به همان میزان در استحکام آن و انتخاب نوع مصالح مرغوب باید توجه بیشتری کرد.
• انتخاب روش ساخت، مصالح مناسب و در صورت لزوم پوشش مناسب سطوح داخلی قالب، به طوری که امکان دستیابی به نتایج مورد نظر مستقیماً ممکن باشد. ترمیم بتن و یا تغییر و اصلاح فرم مورد نظر طرح شده قبلی، پس از سفت شدن بتن و باز کردن قالب‌ها، از طرفی دشوار و حتی غیر ممکن است که در نهایت به مراتب از پیش‌بینی‌های لازم اولیه گران‌تر تمام می‌شود.
• روش مناسب و وسایل کافی برای حمل، بلند کردن و سوار نمودن قالب‌ها در محل کار انتخاب و پیش‌بینی شده باشد.
• انواع مصالحی که ممکن است به کار برده شوند، نظیر قالب‌های فلزی و یا چوبی باید مورد توجه و بررسی قرار گیرند و هر کدام که برحسب مورد، مناسب‌تر تشخیص داده شود انتخاب گردد. قالب‌های چوبی معمولاً سبک‌تر و لذا امکان ساخت قطعات بزرگ‌تر و استفاده از آن‌ها بیشتر از قالب‌های فلزی نظیرشان است. در عوض قالب‌های فلزی را به دفعات بیشتر از قالب‌های چوبی می‌توان مصرف نمود.
• طراحی قالب‌های مورد نظر باید به گونه‌ای انجام شود که بتوان با رعایت استانداردها به تعداد دفعات هر چه بیشتر از آن‌ها در قالب بندی استفاده کرد. از طرفی هم باید تطبیق و تنظیم آن برای کارهای بعدی تکراری راحت باشد.

 نحوه قالب بندی ستون بتنی

نکته مهم در اجرای ستون‌های بتنی این است که این سازه‌ها انواع مختلفی دارند و بسته به هر نوع باید نوع خاصی از قالب بندی را به کار برد. برای درک بیشتر از انواع ستون می‌توانید نگاهی به مقاله «انواع ستون در سازه، از نوع آرماتورها تا شکل ستون» بیندازید. تفاوت عمده در قالب بندی انواع ستون، به شکل هندسی قالب‌ها بر می‌گردد. در کل فرآیند کلی قالب بندی ستون بتنی تقریباً مشابه است که در ادامه در چند مرحله خلاصه شده است.

مرحله اول؛ اجرای رامکا

بعد از اجرای فونداسیون و اجرای آرماتورهای ستون، به منظور هدایت کردن قالب بندی از نوعی میلگرد تحت عنوان رامکا استفاده می‌کنند؛ یعنی قالب ستون تا جایی داخل می‌رود كه به رامكا اتصال پیدا كند. به قسمتی از سازه ستون که فاصله بین قالب تا میلگرد ستون را مشخص می‌کند، رامکا یا پاشنه بتن می‌گویند. استفاده از رامکا سبب می‌شود، ستون‌های ساخته شده در سازه در یک راستا قرار گیرند.

برای نصب رامکا در ابتدا، در فواصل ۱۰ سانتیمتری از پایین ستون میلگرد رامکا به اندازه طول ستون نصب و تعبیه می‌شود. در مرحله بعد چهار عدد میلگرد به صورت عمودی قرار می‌گیرند. برای قرار دادن میلگردها می‌توان از روش جوشکاری و یا سیم‌های مخصوص آرماتوربندی استفاده کرد.

رامکا در دو نوع فولادی و بتنی است. بهتر است در مکان‌هایی که نزدیک به آب بوده و یا امکان بارش باران در آنجا زیاد است، از رامکای فولادی استفاده نشود. چرا که ممکن است باعث ایجاد فرسایش در پایه ستون شود. در چنین مواقعی بهتر است از رامکا بتنی استفاده شود.

روش اجرای رامکای بتنی به این گونه است که قبل از بتن ریزی ستون‌ها از یک ریسمان در قسمت پایین و در امتداد ستون‌ها استفاده می‌شود. پس از ریسمان کشی از یک تخته در پشت آن استفاده کرده و با استفاده از بلوک یا آجر آن را در جای خود محکم می‌کنند. این کار در چهار طرف ستون‌ها انجام می‌شود. پس از انجام این کار بتن ریزی با ارتفاع ۱۰ سانتیمتر صورت می‌گیرد.

برای مطالعه: انواع سازه نگهبان

مرحله دوم؛ تهیه قالب

قالب‌ها انواع مختلفی دارند. در تهیه آن‌ها باید فاکتورهایی همچون کیفیت و تعادل از نظر جنس و اندازه را مد نظر داشت. قالب‌های چوبی باید هم اندازه بوده قالب از نظر ابعاد در سه بعد را مهم دانست. قالب‌های فلزی و فولادی از آنجایی که در یک عملیات مهندسی ساخته می‌شوند، از نظر تعادل در اندازه‌ها و یکنواختی شرایط بسیار بهتری از قالب‌های چوبی دارند.

مرحله سوم؛ تمیز کردن قالب‌ها

بعد از تهیه قالب‌ها، باید نسبت به آماده کردن آن‌ها اقدام کرد. اگر قالب‌ها قرار است برای اولین بار استفاده شوند پس قاعدتاً نیازی به تمیز کردن ندارند اما اگر برای بار چندم است که از قالب‌ها استفاده می‌شود، باید هر گونه بتن یا آلودگی اضافی از روی آن‌ها پاک شود.

مرحله چهارم؛ روغن کاری

یکی از مراحل مهم ساخت ستون‌های بتنی، عملیات قالب برداری است که اجرای صحیح آن به نحوه قالب بندی ستون بتنی بستگی خواهد داشت. به منظور اینکه در قالب برداری اجزای مختلف قالب به راحتی از بتن جدا شوند، اقدام به روغن کاری سطوح داخلی قالب‌ها می‌کنند.

مرحله پنجم؛ بستن قالب

در اتصال انواع سیستم‌های قالب بندی از تجهیزات مختلفی استفاده می‌شود. سیستم نگهدارنده در قالب‌های چوبی، گوه و سنجاق و در قالب‌های فلزی پین است. برای بستن قالب به این صورت عمل می‌کنند. در مرحله اول، یک قالب را در نوک رامكا قرار می‌دهند. بعد از آن قالب كناری را به قالب قرار داده شده متصل می‌كنند. با میخ دو لبه قالب را به هم وصل می‌كنند. در گام بعدی دو قالب دیگر را نیز به همین ترتیب به یكدیگر و به دو قالب متصل می‌شوند.

در مرحله بعد در قالب روبرویی از طرف چهار تراش توسط سنجاق به هم متصل می‌شوند سپس فضای خالی بین سنجاق و چهار تراش توسط گوه پوشانده می‌شود و گوه‌ها را چكش می‌زنند تا سنجاق را محكم نگه دارد. در حقیقت وجود سنجاق به این دلیل است كه پس از بتن‌ریزی به علت فشار جانبی بتن قالب‌ها از هم باز شوند.

بعضی از ستون‌ها در كنار ساختمان قرار می‌گیرند یعنی از 2 یا 3 طرف به كف اتصال دارند و از طرف‌های دیگر با فضای بیرون ساختمان در تماس هستند برای قالب‌بندی این‌گونه ستون‌ها ابتدا باید برای آن طرفی كه به كف ارتباط ندارد یک تكیه‌گاه درست كرد تا قالب روی آن قرار گیرد این تكیه‌گاه را توسط چهارتراش به وجود می‌آورند چهارتراش را در لبه قرار می‌دهند و توسط سیم به میلگردها وصل می‌كنند در هر طرفی كه كف ندارند باید این كار صورت گیرد چهارتراش‌ها توسط سنجاق ممكن است به هم متصل شوند.

مرحله ششم؛ تراز کردن قالب بندی

مرحله آخر از نحوه قالب بندی ستون بتنی به تراز و شاقول کردن قالب‌ها مربوط می‌شود. شاقول وسیله‌ای است مركب از یک مخروط كه یک نخ به آن متصل است بر روی مخروط یک صفحه نازک كوچک نیز قرار دارد نخ به یک چوب وصل می‌شود این چوب باید اندازه‌اش كاملاً مشخص باشد این موضوع در قالب‌های چوبی مهم‌تر است.

برای تراز کردن قالب‌ها به این طریق عمل می‌شود که ابتدا یک شمع چوبی را به قالب وصل می‌كنند سپس چوب را كه كاملاً به قالب چوبی وصل می‌كنند مخروط در پایین قرار می‌گیرد نخ باید كاملاً ساكن بایستد همان اندازه كه چوب طول دارد نخ باید از قالب فاصله داشته باشد.

چنانچه قالب شاقول نباشد توسط شمع كه از قبل وصل شده است قالب را فشار می‌دهند تا قالب كاملاً تراز شود. برای فشار دادن شمع به قالب می‌توان زیر شمع گوه نصب كرد تا توسط ضربه زدن به گوه فشار لازم توسط شمع به قالب وارد می‌شود یا می‌توان توسط یک اهرم به زیر شمع فشار آورد و نیروی لازم را تأمین كرد.

سخن آخر

ستون‌ها در ساختمان‌های بتنی طی یک فرآیند خاص که مشتمل بر قالب بندی است ساخته می‌شوند. قالب‌ها انواع مختلفی دارند. در این مقاله به نحوه قالب بندی ستون بتنی پرداخته شد. خوشحال خواهیم شد نظرات و پرسش‌های خود را در این خصوص با ما در میان بگذارید.