اجرای فونداسیون از مهم‌ترین عملیات‌ها در ساخت‌وساز است که خود شامل مراحل مختلفی می‌شود. قالب بندی فونداسیون یکی از مهم‌ترین این مراحل است که تحت شرایط و استاندارهای خاصی صورت می‌گیرد و انواع خاص خود مانند آجر، چوب و فلز را نیز دارد. حال اینکه قالب بندی چیست در ادامه بررسی خواهد شد. در این مقاله از ویکی ساختمون به معرفی انواع قالب بندی فونداسیون، ویژگی‌ها، مزایا و معایب هر یک از آن‌ها خواهیم پرداخت.
قالب بندی فونداسیون چیست؟
قالب بندی یکی از عملیات‌های اجرایی در ساخت فونداسیون‌ها است. در واقع بعد از گودبرداری و خاکبرداری و اجرای بتن مگر نوبت به قالب بندی فونداسیون می‌رسد. قالب بندی به نوبه خود تأثیرات عمده‌ای بر جنبه‌های مختلف ساخت‌وساز از جمله زمان و هزینه می‌گذارد.
از این رو رعایت نکات اجرایی، نگهداری، کیفیت اجرا، به کارگیری بهترین نوع قالب و هماهنگ با نوع پروژه، تاثیر فراوانی بر کل پروژه دارد. اینکه از چه مصالحی در قالب بندی استفاده خواهد شد به مؤلفه‌های مختلفی همچون بودجه بستگی خواهد داشت. قالب بندی‌ها جدایی از نوع مصالح، از نظر اندازه نیز با یکدیگر تفاوت خواهند داشت.
نکات مهم قالب بندی فونداسیون
- تعیین کیفیت قالب بندی و مصالح
- شاقول بودن فونداسیون
- مشخص کردن ابعاد فونداسیون به صورت طولی و عرضی و ارتفاع آن‌ها
- رعایت کاور آرماتورها در فونداسیون
- ثابت و مستحکم بودن قالب‌ها
- درزبندی مناسب بتن برای جلوگیری از در رفتن شیره بتن
- استفاده از روغن قالب برای افزایش کیفیت سطح بتن و دوام بیشتر قالب
انواع قالب بندی
دسته‌بندی اصلی در خصوص انواع قالب بندی فونداسیون بر اساس مصالحی است که در اجرای آن‌ها به کار برده می‌شود. بر همین اساس، می‌توان انواع زیر را در نظر گرفت.
- قالب بندی آجری
- قالب بندی فلزی
- قالب بندی چوبی
- قالب بندی بتنی
قالب بندی آجری
قالب بندی آجری فونداسیون از رایج‌ترین انواع قالب است. قابل بندی آجری بیشتر در فونداسیون‌های مجاور خاک استفاده می‌شود. ضخامت قابل بندی آجری به ارتفاع بتن و نیروهای وارد شده بستگی دارد و به طور کلی در بازه 10 تا 20 سانتی‌متری قرار خواهد گرفت. از طرفی هم قالب‌بندی آجرى به صورتی طراحی و پیاده‌سازی شود که قادر باشد نیروى جانبى وزن بتن، ویبراتور و نیز وزن کارگر در زمان بتن‌ریزی را تحمل نماید و پایدارى خود را حفظ کند.
قالب بندی آجری مزایایی همچون در دسترس بودن مصالح ساده و ارزان بودن به دنبال دارد. مزیت دیگر این عمل آن است که بعد از سخت شدن بتن آجرها به راحتی از قالب جدا شده و می‌تواند در محل‌های دیگری مورد استفاده قرار گیرند. از طرفی هم عدم رعایت استاندارها در اجرای آن می‌تواند معایبی همچون کرمو شدن آجرها یا فرو‌ریختن آن‌ها به دنبال داشته باشد.
بیشتر بخوانید: مراحل اجرای فونداسیون اسکلت فلزی همراه با عکس
اساسی‌ترین مشکل در این نوع قالب بندی این است که آجر آب بتن مجاور خود را جذب کرده و آن را خشک می‌کند. این عمل فعل و انفعالات شیمیایی را در آن متوقف می‌کند و در نتیجه حدود 5 سانتی‌متر بتن مجاور خود را فاسد می‌کند.
قالب بندی چوبی
از دیگر قالب بندی‌های محبوب فونداسیون نوع چوبی آن است که دلیل آن هم هزینه بسیار کم و سرعت بالای اجرای آن است. استفاده از قالب چوبی جهت قالب بندی فونداسیون در بسیاری موارد سبب صرفه اقتصادی و افزایش سرعت اجرا خواهد شد. در پروژه‌های بزرگ و یا در انبوه‌سازی استفاده از قالب چوبی بیشتر مورد توجه است.
چوب و تخته چندلا برای تمام کارهای قالب‌بندی از درست کردن قاب قالب تا دیواره آن و پایه‌های اطمینان مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای درست کردن قالب از چهار تراش قطعات الوار، تخته و تخته چندلا استفاده می‌شود. قالب‌ها باید به اندازه‌ای ساخته شوند که حمل آن‌ها با وسایل موجود در کارگاه و نیروی انسانی امکان‌پذیر باشد. در هنگام ساخت، نصب و بتن‌ریزی نیاز به دقت زیادی وجود دارد تا به سطوح نرم و لبه‌ها آسیب نرسد. به خصوص دقت بیشتری برای قالب برداری و انبار کردن قالب‌ها لازم است.
شاید بتوان سبک و ارزان بودن، کاربری آسان و ساده بودن اجرا، ضریب حرارتی پایین و ساده بودن اتصالات را از مهم‌ترین مزایای قالب بندی چوبی فونداسیون در نظر گرفت. از طرفی هم قالب بندی‌های چوبی از استحکام کمی برخوردار هستند و بعد از مدتی دیگر آن کیفیت لازم را نخواهند داشت و عدم توجه به همین موضوع می‌توان اجرای فونداسیون را با مشکل مواجه کند. از دیگر معایب قالب بندی چوبی می‌توان به بالاتر بودن احتمال وجود درز و شکاف در ساختار قالب بندی که موجب افت کیفیت بتن می‌شود اشاره کرد.
قالب بندی فلزی فونداسیون
مقاومت قالب بندی در برابر نیروهای وارده به آن از سوی خود سازه و دیگر عوامل، از مهم‌ترین مؤلفه‌ها در انتخاب یکی از انواع قالب بندی فونداسیون است. در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی، مقادیر بالایی از استحکام در قالب بندی مورد نیاز است و به همین دلیل هم از قالب بندی‌های فلزی استفاده می‌شود. قابل بندی‌های فلزی خود به سه نوع ثابت، رونده و لغزان دسته‌بندی می‌شوند.
در پروژه‌هایی که حجم کار بالا و همچنین تنوع قالب بندی کم باشد، قالب بندی فلزی یا فولادی از جنبه هزینه به صرفه خواهد بود. هزینه اولیه این نوع از قالب بندی به نسبت سایر انواع بالاتر است اما از طرفی هم ماندگاری بالای آن‌ها می‌تواند تا حد زیادی این هزینه اضافی را پوشش دهد. قالب‌های فولادی به دلیل مقاوم بودن و امکان استفاده از اتصالات خاص می‌توانند به سهولت و با سرعت زیاد باز و بسته شوند. در هوای سرد و گرم، این قالب‌ها حتی‌المقدور باید عایق‌بندی شده و از تغییرات حرارتی در آن‌ها جلوگیری شود.
از مزایای عمده قالب بندی فلزی فونداسیون می‌توان به سرعت اجرای بالا، ساده بودن روش و نحوه اتصال، مقاومت بسیار بالا، دوام و ماندگاری بالا، برپا و جمع کردن سریع قالب‌ها، ایجاد سطح صاف برای بتن ریخته شده در قالب، مقاومت و عدم احتراق و بهره‌وری زیاد اشاره کرد. از طرفی هم از معایبی همچون وزن سنگین، هزینه راه‌اندازی اولیه بالا و نیاز به تدارکات و تمهیدات خاص نباید غافل شد.
قالب بندی بتنی فونداسیون
همان‌طور که در بخش قالب بندی فلزی عنوان شد، استحکام و مقاومت قالب بندی در برابر نیروهای وارده از مهم‌ترین جنبه‌های انتخاب یک قالب بندی خاص است. سیستم قالب بندی بتنی از مقاومت بالایی برخوردار هستند و از طرفی هم مهاربندی آن به نحو صحیحی امکان‌پذیر است. نحوه قرارگیری قالب بتن باید به گونه‌ای باشد که از خارج شدن بتن از میان آن‌ها جلوگیری به عمل آید. برای اجرای قالب بتنی، قالب‌ها باید خنک باشند.
در صورتی که قالب بندی‌ها داغ باشند، کیفیت بتن را کاهش داده و باعث تغییر رنگ آن می‌شود. این امر باعث می‌شود بتن شکل مناسب خود را از دست دهد. در خصوص مزایای این نوع از قالب بندی هم باید عنوان داشت که قابل بندی بتنی استحکام و مقاومت بسیار بالایی دارد اما از طرفی هم سرعت اجرای آن کم و نیاز به نیروی کاری بالایی دارد.
سخن آخر
قالب بندی‌ها با توجه به نقشی که در ساخت فونداسیون‌ها ایفا می‌کنند، تاثیر گذاری عمده‌ای می‌توانند از مؤلفه‌های مختلفی از ساختمان سازی داشته باشند. قالب بندی فونداسیون انواع مختلفی از جمله چوبی، فلزی و فلزی دارد که هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند. خوشحال خواهیم شد، نظرات و پرسش‌های خود را در خصوص این محتوا با ما در میان بگذارید.
